Küçük moleküllü olan monomerler kimyasal yollarla birleştirilerek polimerize edilirler ve bu işlem sonucu büyük moleküllü polimerler meydana gelir. Polimerlere birçok katkı maddeleri ilave edilerek maksada uygun plastik maddeler elde edilir.
Plastiğin kolay işlenebilirliği, rengi, parlaklığı, otomatik istihsale uygun oluşu, plastiği çok çeşitli sahalarda kullanma imkanını doğurmuştur. Plastik ayrıca çok ucuza mal edilebilmektedir. iklim şartlarına mukavemeti metallerden daha iyidir. Telefon gövde ve ahizesinden, mutfak eşyaları, taban kaplaması, şişe, mobilya, endüstri aletleri ve daha birçok malzeme plastikten üretilmektedir.
Plastiğin ortaya çıkışı: Çok eski devirlerden beri şellak, reçine gibi maddeler plastik olarak kullanılmıştır. Sentetik olarak plastik yapımı 1868’de Amerikalı John W. Hyatt tarafından, selüloz nitratın kafur ile karıştırılmasından elde edilmiştir. Bu plastik maddeden bilardo topları, düğme, tarak
yapılmıştı. Yine Amerikalı kaşif Leo Ho Baekeland 1909 senesinde bakalit olarak bilinen Fenol formaldehit polimerini buldu. 1935 senesinde Du Pont firması polimerlerden naylon’u bularak büyük bir çığır açtı. Bu sıralarda polivinilklorür (PVC) ve akrilik plastikler de yapılmış ve kullanılmaya başlanmıştır. 1938 senesinde Du Pont firmasının bulduğu teflon ise adeta metallerin yerini alacak özelliklere sahiptir. Tetrafloretilen buharından yüksek basınç altında ele geçen beyaz pudradan elde edilen teflonun 800°C sıcaklığa dayanıklı ve oldukça mukavim ve esnek olması kullanma sahasını genişletmiştir. 1950 senesinde federal Almanya’da Max Planck Enstitüsünde Karl Zevger isimli araştırmacı düşük basınç altında kolay elde edilebilen yüksek mukavemetli polietilen plastikleri üretti. Plastiklerin sınıflandırılması: Plastikler üç ana sınıfa ayrılırlar: 1. Selülozik plastikler, 2. Tabii plastikler,
3. Sentetik reçine plastikler.
Plastiklerin bu üç ana sınıfı da kendi arasında farklı sınıflara ayrılırlar. Selülozik plastikler arasında selüloz asetat, selüloz asetobütirat esteri, selüloz esterleri sayılabilir. Kazein plastiği, tabii plastiklerden olup, sütten imal edildiği için süttaşı da denir. Sentetik reçine plastikleri termoplastik ve termoset plastikler olarak iki gruptur.
Plastik yapılacak maddeler şekillendirilmek üzere, her defasında ısıtıldığı vakit yumuşayan (termoplastikler) ve bir defa ısıtıldıktan sonra sertleşince tekrar ısıtılsa dahi yumuşamayan (termosetler) olarak iki sınıfa ayrılır.
Termoplastikler içine akrilonitril-bütadiyenstiren (ABS) plastikleri, asetal plastikleri, akrilik plastikler, selülozik plastikler, florplastikleri, polietilenler, polipropilenler, polivinilklorürler girerler. Termoset plastikler içine ise amino plastikleri, epoksi reçineleri, fenolik reçineler, poliüretanlar girer.
Plastik katkı malzemeleri: Plastik ana malzemesi polimerdir. Plastiğin şekillendirilmesi ve boyanması için yanmaya, yağa, neme mukavemetini arttırmak maksadı ile muhtelif katkı maddeleri katılır. Plastiğin mukavemetini artırmak için en çok cam elyafı kullanılır. Titreşim mukavemetini arttırmak için, plastikler içerisine lastik, parçacıkları katılır. Plastik mamülün maliyetini düşürmek için içerisine talaş tozu, mika ve amyant tozu karıştırılır. Plastiğin ısı ve kimyasal maddelere mukavemeti yine kimyasal katkı maddeleriyle sağlanır. Plastikte sertlik dioktilftalat ve benzeri bileşiklerle ayarlanır. Klor ve brom, plastiklere yanmama özelliği kazandırır. Plastikleri renklendirme işlemi ise boya renk maddeleri (pigmentler) ve boyalarla yapılır. Mesela titandioksit, plastiğe beyaz renk vermek için kullanılabilir. Plastik şekillendirme metodları: Plastiklere şekiller, ısıtma ve çeşitli metodlarla kalıplara basmak suretiyle verilir. Bu maksatla otomatik plastik malzeme imal tezgahları yapılmıştır. Plastik dökümü üç ana metodla yapılır. Bunlar enjeksiyon dökümü, transfer dökümü ve sıkma-sıkıştırma (ekstrusyon) metodudur. Bu metodlar haricinde daha birçok özel şekil verme usulleri de vardır.
Enjeksiyon dökümü: Termoplastiklerin şekillendirilmesinde en çok kullanılan metod enjeksiyon usulüdür. Termoplastikler 3 mm boyutlu küp veya silindir granüller halinde bir hazneden eritme kutusuna girer. Burada elektrikli ısıtıcılarla eritilen plastik malzeme hidrolik piston ile kalıptan çıkarılır. Bütün bu işlemleri otomatik olarak yapan enjeksiyon makinaları vardır.
Transfer döküm: Enjeksiyon döküm usulünde istihsal hızını arttırmak için çok miktarda aynı cins şekli ihtiva eden dişi ve erkek kalıp kullanılır. Bu tür döküm bilhassa termoset plastikler için geçerlidir. Dişi kalıp üzerine dökülen sıvı plastik, daha katılaşmaya vakit bulamadan ısıtılmış erkek kalıpla preslenir. Sıkma-sıkıştırma döküm: Enjeksiyon dökümde hidrolik piston vasıtası ile plastiği kalıba itme işlemini bu metodla et kıyma makinalarında olduğu gibi sonsuz helezon dişli icra eder. Plastik granüller erimek üzere elektrikli ısıtıcılı kısımdan geçer. Sıvı haldeki plastik sonsuz dişliyle diş macununun sıkıldığı gibi kalıba aktarılır. Kalıpta soğutma işlemi yapılarak şekilli plastik malzeme elde edilir.
Şişirme döküm: İçi boş şişe biçimindeki plastikler, basınçlı hava ile plastik malzemenin kalıp içine şişirilmesiyle elde edilir. Şişirme metodu döküm, büyük ebatlı bidon, varil, otomobil yakıt depolarının imalatına uygundur.
Plastik kaplama: Sıvılaştırılmış plastik içerisine ısıtılan metal malzemeler daldırılıp çıkarılırsa ucuz, dekoratif bir mamul elde edilir.
Muşamba üretimi: Plastik malzeme merdaneler arasından geçirilirse yayılarak levha halini alır. Masa örtüleri, banyo perdeleri bu metodla imal edilir.
Plastikle ilgili problemler: Plastik malzeme kullanıldıktan sonra tekrar eritilerek içerisine yüzde 25 oranında yeni plastik malzeme katılmak suretiyle tekrar döküm yapmaya müsait duruma getirilebilir.
Yalnız mukavemet azalacağı için bu tür plastikler daha basit işlerde kullanılır. Bu şekilde plastik malzemenin maliyet fiyatı düşürülebilir. Termoset plastiklerin tekrar eritilerek kullanılması mümkün değildir.
Plastik malzemelerin yiyeceklerin paketlenmesinde kullanılması, oldukça hassasiyet isteyen bir husustur. Küçük moleküllü plastikler, içinde muhafaza edilen alkollü, asitli yiyecekleri zehirliyebilir. Plastik malzemelerde porselen, cam, metal malzemelere nazaran radyoaktif madde oranı da oldukça fazladır. Plastik malzemelerin depo edildiği sahalarda çalışan personelin bu hususa dikkat ederek çalışması gerekir. Plastik malzemeler çevre kirliliğine sebep olan en önemli madde olarak kabul edilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder